5. Okresy (ery) archeologiczne
Tak, jak nie wolno mylić warstw archeologicznych z naturalnymi warstwami Ziemi tak er/epok/okresów archeologicznych nie można mylić z okresami w dziejach rozwoju ziemi. Tu znów mamy do czynienia z epokami ustalonymi na podstawie działalności człowieka.
W praktyce istnieje kilka systemów obliczania czasu według er archeologicznych, które różnią się w szczegółach od siebie (W.F. Albright; G.E.Wright; G.W. Van Beek; D.J. Wiseman; K.M. Kenyon). W oparciu o badania K.M. Kenyon, która najkonsekwentniej zastosowała zasadę datacji ceramicznej, oraz R. Northa wymieniamy następujące okresy (ery) archeologiczne:
PREHISTORIA ARCHEOLOGII:
Paleolit (stara epoka kamienna) 1.000.000 – 10.000
Mezolit (środkowa epoka kamienna) 10.000 – 7.000
Neolit (późna epoka kamienna) 7.000 – 4.000
Chalkolit (epoka miedzi) 4.000 – 3.200
HISTORIA ARCHEOLOGII:
Brąz 3.200 – 1.200
- Brąz wczesny 3.200 – 2.200
- Brąz środkowy 2.200 – 1.600
- Brąz późny 1.600 – 1.200
Żelazo 1.200 – 330
- Żelazo I 1.200 – 900
- Żelazo II 900 – 600
- Żelazo III 600 – 330
Okres hellenistyczny 330 – 63
Okres rzymski 63 – 311
Okres bizantyjski 311 – 634
Okres arabski 634 – XX w.
Nas najbardziej będą interesowały epoki brązu i żelaza oraz okres hellenistyczno – rzymski, jako tło dla wydarzeń biblijnych.
6. Zarys historii archeologii biblijnej (punkt nieobowiązkowy)
Zainteresowanie przeszłością Palestyny nie narodziło się w czasach współczesnych. W epoce poprzedzającej narodziny Chrystusa, Palestyna była ciągle miejscem pielgrzymek prawowiernych Żydów, którzy pragnęli nawiedzić świątynię. Po Jego śmierci oprócz żydo- chrześcijan, którzy pozostali w Judei i tych co mieszkali w Galilei, to pielgrzymi napływający od II w. po Chr. przyczynili się do tego, że przetrwała pamięć o miejscach posiadających szczególne znaczenie dla chrześcijan. W wielu wypadkach owocem podróży do Ojczyzny Chrystusa były relacje z peregrynacji po miejscach świętych (Paula, Melania, Eteria). W początkowych okresach mniejszym zainteresowaniem cieszyły się miejsca związane z historią ST, które z czasem popadły w ruinę tak, że niekiedy nie przetrwała nawet ich nazwa do naszych czasów. Później znajomość Palestyny znacznie wzrosła dzięki wyprawom krzyżowym. Również Polacy podejmowali podróże do Ziemi Świętej. Postacią bardzo barwną, która pozostawiła po sobie relację był Mikołaj Radziwił-Sierotka (XVI w.). Wszystko to raczej stanowiło wrażenia z podróży, niż opisy typu archeologicznego.
Pierwsze opisy zbliżone do typu archeologicznego sporządził Flamandczyk J. Zuallar w 1586 r. Jednakże wiedza o starożytnościach Palestyny została uporządkowana i usystematyzowana oraz udokumentowana źródłowo dopiero w dziele Adriana Reland “Palaestina ex monumentis veteribus illustrata”, opublikowanym w 1714 r. Była to wiedza zainteresowana najbardziej stroną topograficzną archeologii. Do tego samego typu prac zaliczyć można również owoce podróży naukowej Edwarda Robinsona i Eli Smith’a (1838). Zidentyfikowali oni w sposób poprawny linie tzw. Łuk Robinsona wychodzący z południowego-zachodu narożnika świątyni, który okazał się później częścią schodów prowadzących do świątyni.
Pierwszym, który rozpoczął badanie archeologiczne na szeroką skalę był F. De Saulcy (1850-1851.1863). Jest on uważany za pierwszego archeologa w dzisiejszym tego słowa znaczeniu. Rezultaty jego prac były jednak stosunkowo niewielkie. Wprawdzie przebadał Groby Królewskie w Jerozolimie, ale pomylił się w określeniu ich wieku o sześć i pół wieku (I w. po Chr. a nie VI w. po Chr.).
Następną wybitną jednostką był konduk francuski w Jerozolimie Charles Clermont- Ganneau, który stał się klasykiem archeologii Palestyny. Jemu między innymi zawdzięcza się odnalezienie Steli Meszy, króla Moabu, inskrypcji Ezechiasza z kanału Ofelu, oraz inskrypcji z czasów Heroda Wielkiego zakazującej poganom wstępu na teren świątyni. W jego czasach znaleziska archeologiczne zaczęły nabierać wartości, co spowodowało pojawienie się coraz liczniejszych fałszerzy. Clermont-Ganneau znany jest m.in. ze swoich wykładów na temat tzw. fałszerstw moabickich. Praca pojedynczych osób, choćby tak genialnych jak Clermont-Ganneau, z czasem okazała się niewystarczająca w obliczu ogromu zadań i kompetencji koniecznych w pracach archeologicznych, dlatego pojawiają się całe organizacje, powołane do koordynacji i wspomagania prac archeologów.
Pierwszą z tych organizacji była brytyjska “Palestine Exploration Fund” (1865 r.). Miała ona trudne początki i jej rezultaty nie były sensacyjne, ale przyczyniła się do sporządzenia pierwszej mapy kartograficznej Palestyny, na której znajdują się naniesione miejsca interesujące archeologa z terenu całego kraju. Bardzo mało miejsc zostało w tej pracy przeoczonych. W roku 1870 została założona “American Palestine Exploration Society”, która zajęła się pracami kartograficznymi na terenie Zajordanii. Obydwie ekspedycje wysłane przez to towarzystwo do Zajordanii nie wypełniły w sposób zadowalający swego zadania.
Wyniki badań tych pojedynczych osób, jak i organizacji, napotykały ciągle na trudności związane z brakiem odpowiedniego kryterium, do określenia wieku znalezisk. Nie znano ani stratygrafii, ani też metody określania wieku odkryć za pomocą ceramiki. Trudności te zostały rozwiązane dopiero przez Flinders’a Petrie’go. Petrie miał okazję poznania stratygrafii i jej wartości podczas swoich prac w Egipcie, w szczególności na terenie Gizy, gdzie pracował też nad wykorzystaniem ceramiki do datowania znalezisk. Swoje doświadczenia wykorzystał potem w Palestynie, w Tell el Hesi, gdzie dalej szukał pozostałości egipskich. Tam właśnie, konfrontując resztki ceramiki egipskiej z ceramiką palestyńską, sporządził nowy oryginalny system datacji. Chociaż z początku wyniki jego pracy były ośmieszane przez niektórych uczonych z kręgu Palestine Exploration Fund, to jednak kontynuatorzy jego dzieła upowszechnili je.
Lata wojenne związane były z przerwaniem prac wykopaliskowych, ale nie upłynęły bezczynnie, wtedy to właśnie zapoznano się z wynikami archeologii Europy i przemyślano zastosowanie technik europejskich dla potrzeb archeologii Palestyny. Poza tym opublikowano wiele wyników dotychczas przeprowadzonych prac, które były dotąd nieznane.
Po zakończeniu II wojny światowej Roland de Vaux OP, uczeń Ojca Vincent rozpoczął prace w Tell el-Farah (11 km na północny-wschód od Sychem), którymi później kierował. Ogółem przeprowadzono tam 9 kampanii wykopaliskowych od 1946-1960 r. Wśród różnych hipotez najbardziej umotywowana wydaje się ta, która identyfikuje to wzgórze z biblijnym Tirsach (Tirsą), gdzie rezydował Omri zanim nie zbudował nowej stolicy w Samarii. Roland de Vaux (zm. w 1971 r.) był wieloletnim wykładowcą i dyrektorem w słynnej szkole archeologicznej École biblique w Jerozolimie. Zlokalizował m.in. Sadzawkę Owczą w Jerozolimie, ale największa sławę przyniosły mu prace archeologiczne w Kirbet Qumran oraz odczytywanie i publikowanie odnalezionych tam zwojów. W Qumran od 1951 do 1956 przeprowadzono sześć kampanii pod dyrekcją ojca de Vaux.
Wcześniejsze wykłady:
Źródło: Biblia Orygenes
Musisz być zalogowany aby wpisać komentarz.