XIX-wieczna Azja Środkowa widziana fotograficznym okiem Leona Barszczewskiego

Leon Barszczewski – wybitny podróżnik, fotograf i badacz krajów Wschodu pochodził z polskiej rodziny patriotycznej. W wyniku represji po powstaniu styczniowym, został wcielony do szkoły kadetów w Kijowie i resztę swojego zawodowego życia związał ze służbą wojskową w carskiej Rosji. Pod wpływem malarza Nikołaja Osipowa, do swoich wielu pasji dołączył fotografowanie. W latach 1876-1897 uczestniczył w licznych wyprawach do Wschodniego Turkiestanu, Emiratu Buchary, Chanatów Badachszanu i Darwazu. Dotarł także do Mazar-i Szarif w Afganistanie. Podczas tych podróży opracowywał mapy, badał szlaki komunikacyjne pogranicza z Chinami i Afganistanem. Był prekursorem badań archeologicznych w Afrasiabie, starożytnej Samarkandzie. Zorganizował i uczestniczył w około dwudziestu wyprawach, niejednokrotnie narażał swoje życie, tracił w przepaściach część ekwipunku. Do niektórych miejsc dotarł jako pierwszy Europejczyk. Jako człowiek uprzejmy i szlachetny wobec mieszkańców, zdobywał sobie ich szacunek i przyjaźń. W swoich dziennikach podróży zapisywał obserwacje przyrodnicze, botaniczne, zoologiczne, geograficzne i geologiczne. Wśród największych jego osiągnięć były odkrycia pokładów złóż rud metali i kamieni szlachetnych (w tym złota i diamentów) oraz pionierskie badania lodowców w Górach Zerawszańskich i Hisarskich, dzięki którym zyskał miano wybitnego glacjologa i pierwszego polskiego badacza lodowców Azji. Dzięki swoim zasługom naukowym został przyjęty do Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego, Moskiewskiego Towarzystwa Badaczy Przyrody oraz Rosyjskiego Towarzystwa Ichtiologicznego Aklimatyzacji Geologicznej i Botanicznej a zebrane w trakcie wypraw okazy przyrodnicze, archeologiczne i etnograficzne posłużyły do utworzenia przez niego Muzeum w Samarkandzie.

Zafascynowany możliwościami fotografii nie rozstawał się z aparatem fotograficznym w trakcie wypraw. Jego fotografie znalazły uznanie i były nagradzane złotymi medalami na wystawach fotograficznych w 1895 r. w Paryżu – fotografie lodowców azjatyckich oraz w 1901 r. w Warszawie – widoki miejscowości i portrety mieszkańców Azji. W Azji Środkowej i Samarkandzie spędził 20 lat. Prowadził prace kartograficzne, badania z zakresu etnografii, zoologii, botaniki i archeologii. Znaczna część terenów, po których podróżował Leon Barszczewski leży obecnie w granicach Republiki Uzbekistanu. Po zakończeniu służby w Azji Środkowej został przeniesiony do Siedlec, gdzie w roku 1904 ufundował Szkołę Handlową dla dziewcząt (obecne II Liceum Ogólnokształcące im. Św. Królowej Jadwigi). Zmarł tragicznie 22 marca 1910 r. w Częstochowie.

Igor Strojecki prawnuk

lac targowy przed meczetem Bibi-Chanum w Samarkandzie

Plac targowy przed meczetem Bibi-Chanum w Samarkandzie

analoj-leon-barszczewski-samarkanda-1876-1897-994-large

Anałoj- pulpit, na którym kładziono dużych rozmiarów Koran i czytano jego wersetów. Barszczewski sfotografował go w ruinach meczetu Bii- Chanum w Samarkandzie

 

leona-barszczewski-leon-barszczewski-samarkanda-1876-1897-992-large

Głównym zadaniem Barszczewskiego jako oficera oddziału topograficznego było zbadanie terenu i wytyczenie nowych dróg.

 

leon-barszczewski-leon-barszczewski-samarkanda-1876-1897

Barszczewski gromadził znaleziska z Afrasiab w swojej pracowni, która dała początek muzeum w Samarkandzie

 

ludzie-leon-barszczewski-samarkanda-1876-1897

Urzędnik emira

ludzie-leon-barszczewski-samarkanda-1876-1897-997-large

Portret bucharskiego beka (urzędnika emira)

 

samarkanda-leon-barszczewski-samarkanda-1876-1897

Mogaj-bek, wój emira Buchary, w otoczeniu swoich oficerów

 

ludzie-samarkanda-leon-barszczewski-samarkanda-1876-1897-1000-large

Barszczewski napotykał na swoim szlaku Tadżyków, Uzbeków, Kirgizów, Turkmenów. Niekiedy jednak natrafiał na koczujące grupy, których przyporządkować nie potrafił.

ludzie-samarkanda-leon-barszczewski-samarkanda-1876-1897-998-large

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ludzie-samarkanda-leon-barszczewski-samarkanda-1876-1897

Prostytutki czyli kobiety przeklęte

 

ludzie-samarkanda-leon-barszczewski-samarkanda-1876-1897

Lekarz domowy Barszczewskich Hamid Chan

 

ludzie-samarkanda-leon-barszczewski-samarkanda-1876-1897

Ubiór wieśniaka.

muzulamnska-szkola-wyzsza-leon-barszczewski-samarkanda-1876-1897

Medresa, tradycyjna muzułmańska szkoła w mieście Yakkabog’, Uzbekistan

 

palenisko-leon-barszczewski-samarkanda-1876-1897-1001-large

Palenisko do wytopu ołowiu pozwala przyjrzeć się ubiorowi wieśniaka. Typowy strój męski to chałat za kolana, przewiązany pasem (lub noszony luźno), pod nim długa biała koszula, szerokie spodnie. Na głowie obowiązkowy turban zwany “nałama”

siedziby-ludzkie-w-okolicach-samarkandy-leon-barszczewski-samarkanda-1876-1897-1005-large

Mieszkańcy Samarkandy żyli w dość prymitywnych choć malowniczych miejscach

 

wyprawy-w-teren-leon-barszczewski-samarkanda-1876-1897

Most w pobliżu Osady Deminara. Przeprawiając się przez tego typu przejścia Barszczewski nie raz gubił swój fotograficzny dobytek