Prof. zw. dr hab. Marek M. Dziekan

Katedra Bliskiego Wschodu i Północnej Afryki

Uniwersytet Łódzki

Recenzja wydawnicza książki Michała Łyszczarza

„Młode pokolenie polskich Tatarów. Studium przemian generacyjnych młodzieży w kontekście religijności muzułmańskiej oraz tożsamości etnicznej”

Tatarzy polscy – zwani także Tatarami litewskimi i Tatarami polsko-litewskimi w ostatnich latach stanowią częsty temat badań zarówno o charakterze kulturoznawczym, jak i religioznawczym, literackim i socjologicznym. Wynika to z jednej strony z zainteresowania islamem jako takim, na co wpływa sytuacja polityczna w świecie, z drugiej zaś z zainteresowania mniejszościami religijnymi i etnicznymi jako takimi i ich funkcjonowaniem w społeczeństwie polskim. Polska należy do krajów stosunkowo jednolitych etnicznie i religijnie, tym ważniejsze jest opisanie tych mniejszości, które wśród nas żyją.

Przed sobą mamy więc kolejną pracę poświęconą Tatarom w Polsce – zastanawiać się można, czy jeszcze coś nowego można o nich napisać po tym, jak ukazało się już tyle, czasem bardzo obszernych opracować na ich temat? Szczególnie pytanie to pojawia się, jeśli pamiętamy, że w 1999 r. ukazała się książka K. Warmińskiej z tożsamością tatarską w tytule. Okazuje się, że w kontekście książki M. Łyszczarza należy na to pytanie odpowiedzieć jednoznacznie pozytywnie. Wynika to w pierwszym rzędzie z uściślenia tematu – tożsamość i związane z nią problemy badane są w środowisku młodego pokolenia Tatarów. Tego pokolenia, które w ogromnym stopniu wydane jest „na pastwę” nowoczesności i pseudonowoczesności, która często oznacza daleko posuniętą uniformizację.

Pan M. Łyszczarz przeprowadził szeroko zakrojone badania nad młodym pokoleniem wspólnoty tatarskiej w Polsce. Fragmentaryczne wyniki prezentowane był już przez niego w kilkunastu artykułach i wystąpieniach konferencyjnych w różnych ośrodkach krajowych.

Efekty ostateczne tych badań, zawarte w recenzowanej pracy, okazały się niezwykle interesujące i dają asumpt do porównań z podobnymi przeprowadzanymi wśród polskiej młodzieży, którą umownie można nazwać „katolicką”. W ten sposób uzyskać możemy szerszy obraz młodego pokolenia Polaków, przeanalizować jej system wartości, a przede wszystkim jego zmiany, które w omawiane pracy zostały dobitnie zasygnalizowane w podziale wewnątrz młodego pokolenia na trzy kategorie: „uczniowie”, „buńczuk” i „halaka”. Podział ten został bardzo dobrze uzasadniony i udokumentowany i będzie mógł, przynajmniej przez jakiś czas, służyć jako modelowy.

Monografia obejmuje bardzo szerokie spektrum zagadnień, których nie ma powodu w tym miejscu wymieniać. Dość powiedzieć, że trudno byłoby wskazać na znaczące luki w tym obrazie, uwzględniającym zarówno aspekt historyczny kształtowania się wspólnoty polskich Tatarów, jak i aspekt religijny (na tle porównawczym – różnice między islamem „ortodoksyjnym” a „tatarskim”). Na czoło wysuwa się oczywiście aspekt społeczno-kulturowy, opracowany w sposób niebudzący zastrzeżeń od strony metodologicznej.

Wywód został przeprowadzony logicznie i konsekwentnie. Najpierw omówione zostały zagadnienia teoretyczne związane z etnicznym i religijnym aspektem tożsamości. Ten teoretyczny rozdział napisany został w sposób nieobciążający książki nadmiernie teoriami – jest mowa dokładnie o tym, do czego p. Łyszczarz odnosi się w dalszych częściach pracy. W kolejnych rozdziałach rozwijane są konkretne zagadnienia istotne dla tematu książki. I tutaj należy wskazać na dyscyplinę wywodu.

(…)

Uważam, że książka p. Michała Łyszczarza „Młode pokolenie polskich Tatarów. Studium przemian generacyjnych młodzieży w kontekście religijności muzułmańskiej oraz tożsamości etnicznej” w pełni zasługuje na publikację. Wnosi ona bardzo wiele do naszej wiedzy o Tatarach, o przemianach i cechach ich tożsamości. Szczególnie ważne to w czasach, kiedy dyskurs tożsamościowy często przeciwstawia się globalizacji, niwelującej naturalne różnice wewnątrz ludzkich społeczności.

mlodzi+tatarzy_okladka_BW

Spis treści