Ana Ahmad, ana Nura, ana Łada, ana Mahmud, ana Szams – dzieci wykrzykują swoje imiona. Nie udaje mi się wychwycić wszystkich. Są w różnym wieku, od słabo jeszcze chodzących kajtków po dziesięcio-, może dwunastoletnią młodzież. Chodź, chodź – zapraszają gestami.  Idziemy do zagrody z kozami, dalej do pieca wykopanego w ziemi, w którym piecze się chleb. Prowadzą pod zasieki odgradzające ich od Jerozolimy i do baraku, gdzie mieści się kuchnia polowa. Początkowa nieśmiałość i strach przeradzają się w szczery – na wskroś szczery – śmiech. Ta radość zostanie w mojej pamięci na miesiące, na lata.

Cała osada to kilka baraków. Budynkek przeznaczonych dla kóz wydaje się najbardziej przyjazny – jest zbudowany z desek i płyt, żeby zwierzęta nie przegrzewały się w jerozolimskim słońcu. Kuchnię zbudowano z płyt PCV, karoserii, drobnych kawałków blachy.  Stoją tu też namioty sponsorowane przez organizacje międzynarodowe – głównie agendy ONZ, takie jak UNHCR czy UNRWA. Najczęściej służą jako magazyny żywności, pokarmu dla zwierząt i wszelkich znalezisk przyciągniętych do wioski przez wracających z pracy mężczyzn.

Osada jest bardzo mała. Żyje w niej około 50 osób. Większości mężczyzn i nastoletnich chłopców w ciągu dnia nie ma w okolicy. Jeżdżą do pracy do Ram lub Ramallah. Niektórzy szukają pracy na osiedlach żydowskich. Kobiety zostają na miejscu, opiekują się dziećmi, przygotowują wspólne posiłki.  Starsze dziewczęta pomagają w domowych obowiązkach. Gromadka dzieci biega swobodnie. Niektóre z nich chodzą do szkoły, ale nie bywają na lekcjach regularnie – ich główną nauką jest posłuszne obserwowanie codziennego życia. Już bardzo niedługo, bo w wieku 12–13 lat, będą musieli przyjąć na siebie wiele obowiązków.

Beduini to lud, który tradycyjnie prowadzi nomadyczny tryb życia, to wędrowcy przemierzający pustynie.  W grupach nazywanych „namiotami” skupiają się członkowie najbliższej rodziny. Najczęściej jest to mężczyzna, jego żona lub żony, jego rodzice, dzieci i rodzeństwo, które jeszcze nie założyło własnej rodziny. Czasem kilka namiotów tworzy jedną osadę. To podstawowa jednostka społeczna i musi być w dużej mierze samowystarczalna. Beduini zajmują się głównie hodowlą kóz, owiec lub wielbłądów. Ich życie to trudne wyzwanie, potrzebują tym samym wyraźnej hierarchii i przejrzystego kodeksu etycznego.

Kodeks taki przedstawia stare beduińskie przysłowie: Ja przeciwko mojemu bratu, mój brat i ja przeciwko kuzynowi, moi kuzyni i ja przeciwko obcym. Przysłowie opisuje podstawowy porządek społecznej lojalności Beduinów. Rodzina – rozumiana jako mój namiot – jest najważniejszą i najsilniejszą jednostką, której przede wszystkim należy zapewnić byt i bezpieczeństwo.  Namioty łączą się w osady, te natomiast w szerszą rodzinę – kuzynostwo, najczęściej rozumiane jako pokrewieństwo piątego stopnia. Sieć takich grup natomiast stanowi klan, którego głową i zewnętrznym reprezentantem jest szejk.

Beduini zasiedlają tereny od Sahary Zachodniej po Jordanię. Są etnicznymi Arabami. W XX wieku, po upadku Imperium Osmańskiego i powstaniu nowych państw, wielu Beduinów porzuciło nomadyczny tryb życia, osiedliło się w miastach i podjęło stałą pracę. Przyczyny były różne. W większości przypadków powodem była polityka wewnętrzna nowopowstałych państw, czasem również chęć podwyższenia standardów życia – przejście z namiotów do domów z bieżącą wodą i elektrycznością. W niektórych przypadkach susza skłaniała nomadów do osiedlania się.

Przypadek tej osady jest inny. Ich półnomadyczne życie ma swoje przyczyny i daleko idące konsekwencje.

Wszyscy Beduini żyjący w tym momencie na terenie Zachodniego Brzegu Jordanu (ZBJ) i Strefy Gazy przybyli z pustyni Negev po 1948 roku, czyli kiedy po wygranej wojnie i utworzeniu przez Żydzów państwa Izrael, pustynia Negev weszła w jego granice. Mieszkańcy pustyni, przynależący do 92 różnych plemion, uciekali wówczas w kierunku Egiptu, Jordanii i Syrii. Część z nich zatrzymała się na terenach Zachodniego Brzegu Jordanu i Strefy Gazy. W tym momencie to terytorium zamieszkuje około 40 tysięcy Beduinów, głównie w okolicach Hebronu, Betlejem, Jerycha, Ramallah i doliny Jordanu. Przynależą oni do kilku plemion: Dżahalin, Ka’abneh, Raszajdeh, Ram­adin, ‘Azazme, Sałarka, Arenat i Amarin. Większość z nich ma status uchodźcy.

Jako nomadzi wędrujący po pustyni Negev nie posiadali żadnych dokumentów potwierdzających jakąkolwiek własność. Po ucieczce z Negev tym bardziej utracili kontakt z własną ziemią. Osiedliwszy się na terenach do tej pory niezagospodarowanych, kontynuowali pasterski tryb życia. Utworzyli nowe sezonowe szlaki pasterskie. Nie dbali o to, aby dokumentować swoją obecność na tych ziemiach. Żyją we własnych społecznościach zgodnie odwiecznymi tradycjami i zasadami.

Po wojnie 1967 roku dzisiejszy ZBJ i Strefa Gazy przeszły w ręce Izraela i stały się Palestyńskim Terytorium Okupowanym. Po rozpoczęciu okupacji i wkroczeniu wojsk izraelskich, Beduini zostali zmuszeni do kolejnych zmian. Izrael zajął znaczną część okupowanego terytorium, tworząc na nim bazy militarne i budując osiedla dla Żydów. Osiedla te w myśl przepisów ustalonych przez społeczność międzynarodową nie są legalne.

W latach 90. po porozumieniach w Oslo Palestyńskie Terytorium Okupowane zostało podzielone na trzy strefy – A, B i C. W strefie A władza oddana została Palestyńczykom, w strefie B kontrolę administracyjną mają Palestyńczycy, nad bezpieczeństwem czuwają Izraelczycy. Strefa C jest w całości zarządzana przez Izrael. Większość Beduinów zamieszkuje strefę C.

Ostateczne zmiany przyszły po roku 2000, kiedy Izrael rozpoczął budowę muru separacyjnego, nie tylko odgradzając państwo żydowskie od okupowanych terytoriów, ale włączając większość wybudowanych wcześniej lub zaplanowanych na przyszłość osiedli żydowskich do Izraela. Dla Beduinów bardzo często oznacza to życie tuż obok to muru, militarnych stref bezpieczeństwa czy wreszcie rozrastających się osiedli żydowskich.

Nomadzi dla Żydów – zarówno dla władz administracyjnych, jak i mieszkańców osiedli – to przede wszystkim ludzie bez aktów własności, a zatem bez prawa do dalszego uprawiania ziemi. To Izrael, jako silniejszy, ostatecznie kształtuje sytuację. 

Osada leży 10 kilometrów na północny wschód od starego miasta Jerozolimy. Około 30 metrów na zachód stoi mur separacyjny. Kilometr dalej na wschód znajduje się izraelskie osiedle, Geva Binjamin, strzeżone przez wojsko. Najbliższe przejście wojskowe jest oddalone o 200–300 metrów. W ubiegłym roku 30 metrów na południe od osady Izrael rozpoczął budowę drogi militarnej. Z każdym dniem maleje obszar, na którym można wypasać kozy. Tradycja pasterska zanika. Dni tej wioski są policzone. Kozy pasą się na skrawku suchej ziemi w cieniu muru.

Źródła:

UNDP, 2013, Infocus: Bedouins in the occupied Palestinian territory, http://www.undp.ps/en/newsroom/publications/pdf/other/Bedouins%20in%20the%20occupied%20Palestinian%20territory.pdf.

UN OCHA OPT, July 2011, The Monthly Humanitarian Monitor, http://unispal.un.org/unispal.nsf/eed216406b50bf6485256ce10072f637/a46974d8bde90431852578fb006a763e?OpenDocument.

UNRWA, BIMKOM, 2013, Al Jabal: A Study on the Transfer of Bedouin Palestinian Refugees, http://www.unrwa.org/sites/default/files/2013052935643.pdf.

Overseas Development Institute, July 2009, Losing Ground: Protection and livelihoods in the Occupied Palestinian Territory. London: Humanitarian Policy Group Working Paper, http://www.odi.org.uk/sites/odi.org.uk/files/odi-assets/publications-opinion-files/4616.pdf.

ICAHD, 2011, Nowhere Left to Go, Arab al-Jahalin Bedouin Ethnic Displacement, http://www.icahd.org/sites/default/files/Nowhere%20Left%20to%20Go%20v.2%20(1).pdf.